De wintereditie is het Jaarboek, de jaarlijkse reflectie op het werk van Nederlandse landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen. De onafhankelijke selectiecommissie onder leiding van voorzitter Joks Janssen koos uit ruim 100 inzendingen 20 voorbeeldige projecten. De commissie bestond naast voorzitter Janssen uit stedenbouwkundige Tess Broekmans (Urhahn), landschapsarchitect Karen de Groot (Van Paridon x De Groot), architect en onderzoeker Gerjan Streng (Bright) en Blauwe Kamerredacteur Marieke Berkers.

Het geselecteerde werk toont andermaal de veelzijdigheid van het ruimtelijk ontwerp. Enerzijds het ambacht op inrichtingsniveau – beplanting, materiaalgebruik, design –, anderzijds het strategisch vernuft om op lange termijn en in onzekere tijden complexe stedelijke ontwikkelingen in goede banen te leiden. Het is onder meer vanwege deze kwaliteiten dat stedenbouw en landschapsarchitectuur na magere jaren schoorvoetend terugkeren in de maatschappelijke en politieke belangstelling. Ontwerpers hebben bijvoorbeeld zitting aan de klimaattafels waar onder leiding van Ed Nijpels een nieuw Energieakkoord gesmeed wordt. Onder projectontwikkelaars klinkt de noodzaak van ontwerp door in het bedenken van oplossingen voor de enorme woningbouwopgave. En speciaal voor de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) doen teams van landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen regionaal ontwerp onderzoek.

Met dit jaarboek poogt de selectiecommissie boven tafel te krijgen wat zich in die hernieuwde frontlinie afspeelt. Voorzitter Janssen formuleert het als volgt: ‘Wat hebben we overgehouden aan de jaren die achter ons liggen? Het was een zware periode die zijn tol eiste van beide vakgebieden, maar die over het algemeen ook wordt gezien als een welkome adempauze.’ Tijdens deze ‘pas op de plaats’ zijn nieuwe werkwijzen uitgeprobeerd, kwam de focus op de bestaande stad te liggen, betraden nieuwe spelers het toneel en werden planprocessen anders ingericht.

EN VERDER …

DE OMGANG MET JONG ERFGOED 

Een oude vraag maar nog altijd relevant: Hoe gaan stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten om met recent erfgoed, landschappelijke structuren, stedenbouwkundige patronen en gebouwensembles die relatief jong zijn en waarvan de monumentale waarde niet vanzelfsprekend is? En dan met name in situaties waarin andere zaken – sociaaleconomische verbetering, klimaatadaptatie, energietransitie – het eigenlijke doel vormen. Onderzoeker en historicus Linde Egberts zocht het uit.

INTERVIEW MET CORPORATIEDIRECTEUR THOM AUSSEMS

Redacteuren Anne Seghers en Mark Hendriks reisden af naar Eindhoven voor een wandeling door herstructureringswijk Woensel-West. Dit deden zij samen met de Thom Aussems, de spraakmakende directeur van corporatie Sint Trudo die dit voorjaar afscheid nam. Hij speelde een grote rol bij spraakmakende projecten in en rond Eindhoven, zoals de herontwikkeling van Philipsterrein Strijp S, de herbestemming van de Lichttoren en de vernieuwing van kansarme wijken. Tijdens de wandeling gaat het over Aussems’ onconventionele visie op stedelijke vernieuwing – waarbij hij regelmatig de grenzen van de Haagse regelgeving opzocht –, de nadruk die ontwerpers leggen op fysieke ingrepen en zijn kijk op het actuele woningvraagstuk.

FOTOREPORTAGE: DORSTEND LAND

De droogte die ons land teistert – er is nog altijd een fors neerslagtekort – brengt nieuwe vraagstukken op tafel. De landbouw lijdt enorm onder het watertekort. De natuur steunt en zucht onder de dorheid, het groen in de steden verkleurde naar geel en bruin en langs de rivieren doen zich problemen voor die tot voor kort onvoorstelbaar leken. Droogte ondermijnt de dijken – dat wisten we al –, maar er wordt serieus nagedacht over scenario’s waarin schepen in de toekomst door het lage water niet meer over de Rijn en IJssel kunnen. In deze jaarboekeditie brengen we dit nieuwe waterprobleem letterlijk in beeld. Zodat we beseffen dat laag water even dringend is als hoog water. Of zoals De Gelderlander met gevoel voor dramatiek schreef: ‘We hebben een nieuwe vijand.’

COLUMNS

Van Christiaan Weijts, Marinke Steenhuis en Madelief ter Braak.

Dit nummer verscheen begin december